Halad lagvad : हळद लागवड तंत्रज्ञान

प्रस्तावना:

नमस्कार शेतकरी मित्रांनो हळद ही भारतीय स्वयंपाकघरातील अत्यावश्यक वस्तू आहे. तिचा उपयोग केवळ अन्न शिजवण्यासाठीच नाही, तर औषध, सौंदर्य प्रसाधने, रंग तयार करणे, धार्मिक विधी इत्यादी ठिकाणीही होतो. त्यामुळेच Halad lagvad ही भरपूर उत्पन्न देणारी शेती मानली जाते. या लेखात आपण Halad lagvad ची सविस्तर माहिती पाहणार आहोत – जमीन निवड, लागवड पद्धत, सिंचन, कीड व रोग नियंत्रण, फायदे आणि उत्पन्न इत्यादी सर्व मुद्दे समजून घेणार आहोत.

Halad lagvad – महाराष्ट्रातील महत्वाचे नगदी पीक

शेतकरी मित्रांनो हळद ही आपल्या देशातील एक महत्वाची मसालावर्गीय आणि नगदी पीक मानली जाते. महाराष्ट्राच्या हवामानात हळद लागवडीसाठी उत्तम अनुकूलता असल्यामुळे राज्यात सुमारे ८६०० हेक्टर क्षेत्रावर हळद लागवड केली जाते आणि दरवर्षी सुमारे ४३५०० मेट्रिक टन उत्पादन घेतले जाते. या मध्ये सांगली, सातारा आणि हिंगोली हे जिल्हे हळद उत्पादनात आघाडीवर आहेत. देशा मध्ये आंध्रप्रदेश, ओडिशा, तामिळनाडू, आसाम, कर्नाटक आणि महाराष्ट्र हे राज्य हळद उत्पादनात आघाडीवर असून, जगात वापरली जाणारी जवळपास ८०% हळद भारतातच उत्पादन होते, ही आपल्या साठी अभिमानास्पद बाब आहे. शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीत अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी काही गोष्टींचा विचार करणे खूप गरजेचे आहे. जसे की लागवडीची योग्य वेळ निवडणे, सुधारित हळद जातींचा वापर करणे, रासायनिक आणि सेंद्रिय खतांचे योग्य प्रमाणात नियोजन, नियमित पाणी व्यवस्थापन करणे आणि कीड व रोग नियंत्रणाचे योग्य उपाय यांचे काटेकोर पालन केल्यास हळदीचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणात वाढू शकते. शेतकरी मित्रांनो आज आपण Halad lagvad बद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेऊ.

हवामान:

शेतकरी मित्रांनो Halad lagvad साठी महाराष्ट्रात उष्ण व दमट हवामान अत्यंत उपयुक्त मानले जाते. शेतकऱ्यांनी हे लक्षात घ्यावे, हळदीस भरपूर सूर्यप्रकाश आणि मध्यम ते जास्त पाऊस व सुमारे 20°C ते 35°C तापमान असणारे हवामान असणे आवश्यक आहे . शेतकरी मित्रांनो लागवडीच्या वेळी सतत उष्णता आणि पावसाचे संतुलन राखणे आवश्यक असते आणि हळद ही खरीप हंगामातील नगदी पीकआहे त्यामुळे हळद लागवड मे च्या मध्या पासून ते जुलै दरम्यान करणे फायदेशीर असते. या वेळेत मान्सून सुरू झाल्यामुळे जमिनीत पुरेसा ओलावा राहतो, जो हळदीच्या मुळांच्या वाढीस खूप फायदेशीर ठरतो. फारशा थंडीचे किंवा दुष्काळी परिस्थितीचे हवामान हळदीसाठी हानिकारक असू सकते. त्यामुळे महाराष्ट्रातील कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा आणि विदर्भातील काही भाग, जिथे पुरेसे पाऊस व मध्यम तापमान असते, हे प्रदेश हळद लागवडीसाठी उत्तम मानले जातात.तरी शेतकारींनी हवामान लक्षात घेऊन लागवड करावी.

जमीन:

शेतकरी मित्रांनो Halad lagvad साठी महाराष्ट्रात जमीन निवडताना विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे. Halad lagvad पिकासाठी मध्यम ते भारी, सेंद्रिय पदार्थांनी समृद्ध, आणि चांगल्या निचऱ्याची जमीन अधिक उपयुक्त ठरते. लक्षात घ्या हलकी, वालुकामय किंवा खडकमिश्रित जमिनीत हळदीचे कंद पूर्णपणे विकसित होत नाहीत, त्यामुळे उत्पादनात घट येऊ सकते. काळी, शेतकरी मित्रांनो तुम्ही गडद कसदार जमीन किंवा माळरानावरची हलकी पण भरड जमिन योग्य व्यवस्थापन आणि सेंद्रिय खतांचा वापर करून उपयोगात आणू सकता. Halad lagvad साठी जमिनीत ३५-४०% सेंद्रिय कर्ब आणि पीएच ५.५ ते ७.५ इतका असणे फायदेशीर आहे. शेतकारींनी दाट जमीन टाळावी, कारण पाणी साचल्यास कंद सडतात आणि हळदीवर बुरशीजन्य रोग लागतात. त्यामुळे हळद लागवडीपूर्वी जमिनीत खोल नांगरणी करून, शेणखत अथवा कंपोस्ट खत टाकून घ्या, एकसंध आणि भुसभुशीत बनवणे खूप आवश्यक आहे. शेतकरी मित्रांनो जमिनीची योग्य निवड ही हळद पिकाच्या गुणवत्तेवर आणि उत्पादन क्षमतेवर थेट परिणाम होतो, त्यामुळे जमीन निवडताना शेतीतील अनुभव आणि स्थानिक कृषी मार्गदर्शनाचा उपयोग करणे खूप महत्वाचे ठरेल.

पूर्व मशागत :

शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीसाठी पूर्व मशागत ही अत्यंत महत्त्वाच काम आहे, कारण जमिनीची तयारी योग्य पद्धतीने झाली तर उत्पादनात मोठी वाढ होईल महाराष्ट्राच्या हवामानात हळद चांगली वाढते, पण लागवडीपूर्वी जमीन भुसभुशीत व खोल नांगरलेली असावी लागते. एप्रिल महिन्यात पहिली खोल नांगरणी करावी, त्यानंतर 2 ते 3 वेळा कुळवाच्या साहाय्याने मातीचे भुरे करून घ्यावेत. यामुळे जमिनीत राहिलेली जुनी तणं, कीटकांची अंडी व रोगकारक घटक नष्ट होतात. मशागतीनंतर प्रति हेक्टर 25-30 टन शेंदरी खत (गोठ्याचे शेणखत/कंपोस्ट) मिसळल्यास अत्यंत फायदेसीर कारण याने जमिनीची सुपीकता वाढते. शेतकरेंनी पाणी साचू नये म्हणून चांगली निचरा होणारी व्यवस्था ठेवली पाहिजे आणि 1.2 मीटर रुंद सऱ्या-वरंबा पद्धतीने बेड तयार करावेत. शेवटी, लागवडीपूर्वी एकदा कीडनाशक किंवा जीवाणूनाशक फवारणी करून घ्यावी कारण जमीन कीडमुक्त करणे फायदेशीर असते. या सगळ्या प्रक्रिया जमिनीला लागवडीसाठी योग्य बनवतात शेतकरी मित्रांनो Halad lagvad पूर्वी पूर्व मशागत नीट करून घ्या.

हळद लागवडच्या पद्धती : Halad lagvad

1. सरी-वरंबा पद्धत (Furrow and Ridge Method)

शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीसाठी पारंपरिक आणि सर्वाधिक वापरली जाणारी पद्धत म्हणजे सरी-वरंबा पद्धत. या पद्धतीत 45 ते 60 सें.मी. अंतरावर खोलवर सऱ्या काढून घ्या. सऱ्या काढून त्यावर उभे वरंबे बनवले जातात. या वरंब्यांवर 20 ते 25 सें.मी. अंतरावर हळदीचे बियाणे (कंद) लावावे. या पद्धतीचे प्रमुख फायदे म्हणजे मातीतील अतिरिक्त पाणी सऱ्यांमध्ये वाहून जाते, त्यामुळे मूळ कुजत नाही. पाणी व्यवस्थापन, खते आणि फवारणी यांचा योग्य वापर करता येतो. ही पद्धत मध्यम ते भारी जमिनीत अधिक परिणामकारक ठरते. विशेषतः पावसाळ्यात पाण्याचा निचरा चांगला होतो आणि उत्पादनात वाढ दिसून येते.

2. रुंद वरंबा पद्धत (Broad Bed Method)

शेतकरी मित्रांनो ही पद्धत आधुनिक शेतीत अधिक लोकप्रिय आहे. रुंद वरंबा म्हणजे 1.2 ते 1.5 मीटर रुंद पट्ट्या बनवल्या जातात, आणि त्यामध्ये दोन ते तीन ओळींमध्ये हळदीचे कंद लावले जातात. या पद्धतीत माती भुसभुशीत राहते, मुळांना भरपूर जागा मिळते आणि जमिनीचा उपयोग जास्तीत जास्त होतो. पाणी साचण्याचा धोका कमी होतो, तसेच पाणी आणि खत वाचते. यामुळे शेतकऱ्यांना उत्पादन खर्चात बचत होऊन जास्त नफा मिळतो. हलक्या ते मध्यम जमिनीत ही पद्धत विशेष फायदेशीर ठरते

हळद लागवडीसाठी बियाणे व बेणे निवड

शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीसाठी ‘बियाणे’ म्हणजे प्रत्यक्षात कंद (Rhizomes) असतात, जे जमिनीखाली तयार होणारे भाग आहे. हळदीच्या या कंदांपासूनच नवीनरोपांचा उगम होतो त्यामुळे योग्य बेणाची निवड केल्यास हळद रोगमुक्त, भरघोस व दर्जेदार उत्पादन आपण त्यातून घेऊ सकतो.

बेणे निवड करताना लक्षात घ्यावयाच्या गोष्टी:

शेतकरी मित्रांनो हळद बेणे निवड करताना सुदृढ व रोगमुक्त कंद निवडावेत आणि मध्यम आकाराचे, फुगीर व गडद पिवळसर रंगाचे कंदाचा वापर करावा. तसेच एका कंदाचे वजन सुमारे 25 ते 35 ग्रॅम आहे का याची खात्री करून निवड करा. शेतकरी मित्रांनो कंदावर डोळे (buds) स्पष्ट दिसणारे असावेत, कारण त्याच ठिकाणाहून नवीन अंकुर येतो. जुनाट, कुजलेले, बुरशीयुक्त किंवा काळसर कंद वापरू नका.

बियाण्याचे प्रमाण किती असायला पाहिजे:

शेतकरी मित्रांनो एक हेक्टर क्षेत्रासाठी सुमारे 2000 ते 2500 किलो कंद लागतात. लागवड पद्धतीनुसार हे प्रमाण कमी-जास्त होऊ शकते (उदा. रुंद वरंबा किंवा सरी-वरंबा पद्धत).

Halad lagvad बीज प्रक्रिया (Seed Treatment):

शेकऱ्यांनी बियाणे लावण्यापूर्वी त्यावर रोगप्रतिकारक प्रक्रिया (Seed Treatment) करणे आवश्यक आहे: Carbendazim (2 ग्रॅम/लिटर पाणी) मध्ये 30 मिनिटे कंद बुडवून ठेवावेत. नंतर सावलीत वाळवून घ्या. यामुळे मुळे कुजण्याचा धोका कमी होतो आणि सुरुवातीला रोपांची वाढ चांगली होते.

हळदीच्या सुधारित जाती : Halad lagvad

1. Phule Rajani (फुले रजनी) – महाराष्ट्र

वैशिष्ट्ये: विकासक: महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी Halad lagvad शेतकरी मित्रांनो फुले रजनी ही मध्यम ते लांब कंदाची असते या हळदीला गडद पिवळा रंग असतो. या जातीचा वापर औषधी व मसाल्याच्या वापरासाठी उत्तम असतो या जातीची रोगप्रतिकारक क्षमता चांगली असते. उत्पादन क्षमता: 300-350 क्विंटल/हेक्टर असते.

2. Sogandham (सुगंधम) – तमिळनाडू

वैशिष्ट्ये: शेतकरी मित्रांनो Sogandham (सुगंधम) ही जात तामिळनाडू ची आहे ही उच्च सुगंधयुक्त जात आहे. या जातीची मसाल्याच्या बाजारात मागणी जास्त असते. सुगंधम जातीची चांगली साठवण क्षमता आहे.

3. Alleppey Supreme (अल्लेप्पी सुपीरियर) – केरळ

वैशिष्ट्ये: शेतकरी मित्रांनो या जातीच अधिक प्रमाणात रंगद्रव्य (कर्क्युमिन 5-6%) इतका असतो. आणि ही जात अन्न प्रक्रिया व रंगासाठी उपयुक्त आहे.अल्लेप्पी सुपीरियर या जातील अमेरिका व युरोपमध्ये निर्यातीसाठी पसंती असते.

4. Krishna (कृष्णा) – आंध्रप्रदेश

वैशिष्ट्ये: आंध्रप्रदेशातील कृषी विद्यापीठाने ही जात विकसित केली आहे. ती मुख्यतः आंध्रप्रदेश, महाराष्ट्र, कर्नाटक व तामिळनाडूमध्ये लागवडीसाठी लोकप्रिय आहे. या जातीचा गडद रंग असतो. ही जात निर्यातक्षम आहे. आणि या जातीची साठवण आणि वाहतूक सुलभ असते.

5. Roma (रोमा) – आंध्रप्रदेश

वैशिष्ट्ये: Roma ही हळदीची एक मध्यम कालावधीची जात असून, आंध्रप्रदेशातील कृषी विद्यापीठांद्वारे सुधारित करण्यात आलेली आहे. कर्क्युमिन प्रमाण: 4-5% इतका असतो ही जात मसाल्याच्या उद्देशाने पिकवली जाते. रोमा जातीचे मध्यम आकाराचे कंद असतात. आणि ही जात चव आणि सुगंधासाठी प्रसिद्ध आहे.

6. Prabha (प्रभा) – कर्नाटक

वैशिष्ट्ये: विकासक: Indian Institute of Spices Research शेतकरी मित्रांनो जास्त उत्पादन देणारी जात आहे. आणि या जातीचा उच्च रंगद्रव्य असतो. व साठवण क्षमता चांगली असते.

7. Pratibha (प्रतिभा) – कर्नाटक

वैशिष्ट्ये: Halad lagvad शेतकरी मित्रांनो या जातीच विशिष्ट वैशिष्ट्य आहे ही प्रतिकूल हवामानातही चांगले उत्पादन देणारी सुधारित जात आहे. आणि या जातीची रोगप्रतिबंधक क्षमता पण चांगली असते.

8. CO-1 (सीओ-1) – तमिळनाडू

वैशिष्ट्ये: शेतकरी मित्रांनो CO-1 (सीओ-1) ही हळदीची सुधारित जात तमिळनाडू कृषी विद्यापीठात विकसित करण्यात आली आहे. ही जात विशेषतः लवकर तयार होणारी असून, लागवडीनंतर सुमारे ७ ते ८ महिन्यांत काढणीस तयार होते,आणि कमी पाण्यात वाढते.

9. Suvarna (सुवर्णा) – कर्नाटक

वैशिष्ट्ये: Halad lagvad सुवर्णा (Suvarna) ही कर्नाटकातून विकसित झालेली एक उच्च दर्जाची हळदीची आहे असून, तिची महत्व च म्हणजे औषधी गुणधर्म, मध्यम ते मोठ्या आकाराचे गडद पिवळसर कंद आणि चांगले उत्पादन क्षमतेसह उच्च कर्क्युमिन (Curcumin) प्रमाण (5% पर्यंत) असलेले रासायनिकदृष्ट्या लाभदायक आहे.

10. Rajendra Sonia – बिहार

वैशिष्ट्ये: राजेन्द्र सोनिया (Rajendra Sonia) ही हळदीची एक उच्च उत्पादनक्षम व सुधारित जात आहे, जी बिहार कृषी विश्वविद्यालय, सबौर (Bhagalpur) येथून विकसित करण्यात आली आहे. या जातीचे कंद मध्यम ते जाडसर असून त्यामध्ये गडद पिवळसर रंग आणि नैसर्गिक चमक दिसते. कर्क्युमिनचे प्रमाण 6-6.5% पर्यंत असल्यामुळे ही जात औषधी आणि मसाला उद्योगासाठी विशेषतः उपयुक्त ठरते. नवीन जात आहे, आणि चांगल उत्पादन व रंग या जातील शेतकऱ्यांकडून चांगला प्रतिसाद मिळतोय.

बेणे लागवड :

शेतकरी मित्रांनो हळदीचे बेणे लागवड करताना बेण्यांची योग्य निवड आणि योग्य प्रकारे लागवड करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. लागवडीसाठी आरोग्यदायी, सडलेले नसलेले, मध्यम आकाराचे आणि गडद पिवळ्या रंगाचे कंद निवडून लागवड करावे. बेणे प्रति हेक्टर अंदाजे 2.5 ते 3 टन लागते. लागवडीपूर्वी बेण्यांवर फंगीसायड (कार्बेन्डाझीम 2 ग्रॅम/लिटर पाणी) प्रक्रिया करणे फायदेशीरठरेल. हळदीच्या चांगल्या उत्पादनासाठी बेणे लागवडीत मातीचा प्रकार, हवामान व पाणी व्यवस्थापन नीट करणे आवश्यक आहे.

Halad lagvad आंतरमशागत: (माती लावणे)

शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीत आंतरमशागत,आणि महत्वच म्हणजे माती लावणे, हा अत्यंत महत्वाचे टप्पे आहेत जे उत्पादन वाढवण्यात महत्वाची भूमिका बजावतात. रोपांची वाढ होत असताना कंद मुळाजवळ जमिनीवरून उघडे पडू लागतात, त्यामुळे त्यांचं सूर्यप्रकाशाशी थेट संपर्क होतो आणि कंदांवर हिरवटपणा येतो – जो बाजारमूल्य कमी करतो. यासाठी पहिली माती लावणी लागवडीनंतर साधारण 45 ते 60 दिवसांनी करावी आणि दुसरी माती लावणी 90 ते 100 दिवसांनी करावी. माती लावताना गवत व तण हटवून, सरींवर हलक्या हाताने माती चढवावी जेणेकरून कंद पूर्णपणे झाकले जातील. यामुळे कंदांची वाढ चांगली होते, उत्पादन वाढते आणि झाडांची उभारी सुधारते. या प्रक्रियेमुळे तण नियंत्रणात येते, मुळांना आधार मिळतो आणि पाण्याचे योग्य नियोजन पण होते. शेतकरी मित्रांनो अशा प्रकारे आंतरमशागत केल्यास, हळदीचा दर्जा आणि उत्पादन दोन्ही चांगले मिळते.

Halad lagvad खत व्यवस्थापन:

शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीत अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी खत व्यवस्थापन ही खूप महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. सुरुवातीला शेती तयार करताना प्रति हेक्टर १५ ते २० टन शेणखत किंवा कंपोस्ट खत चांगल्या प्रकारे मिसळून टाकावे. लक्षात असू द्या रासायनिक खतांमध्ये नत्र (N), स्फुरद (P), आणि पालाश (K) यांचे संतुलित प्रमाणात वापर आवश्यक आहे. पहिलं टप्प्यात लागवडीनंतर, दुसरं ४५ दिवसांनी आणि तिसरं ९० दिवसांनी. याशिवाय, सूक्ष्म अन्नद्रव्ये जसे की झिंक, मॅग्नेशियम, आणि बोरॉन यांचाही योग्य प्रमाणात वापर केल्यास हळदीचा दर्जा आणि उत्पादनात वाढ दिसून येते. खत व्यवस्थापन करताना शेतकऱ्याने जमिनीच्या परीक्षणानुसार योग्य डोस ठरवणे हे उत्तम उत्पादनासाठी आवश्यक असते.

Halad lagvad पाणी व्यवस्थापन :

शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीत पाणी व्यवस्थापन हा अत्यंत महत्त्वाचा भाग आहे, कारण यावरच उत्पादनाची गुणवत्ता आणि प्रमाण ठरते. हळद पिकाला मध्यम पाण्याची गरज असते, त्यामुळे ना खूप पाणी देता कामा नये आणि पाणीटंचाई होऊ नये याची काळजी घ्यावी. लागवडीनंतर सुरुवातीचे १०–१५ दिवस दर २–३ दिवसांनी हलके सिंचन करावे, त्यानंतर हळूहळू अंतर वाढवता येते. पावसाच्या प्रमाणानुसार ८–१० दिवसांच्या अंतराने सिंचन द्यावे. जर पाऊस झाला नसेल तर वेळेवर पाणी देणे आवश्यक आहे.

Halad lagvad आंतरपीक लागवड:

शेतकरी मित्रांनो हळद लागवडीमध्ये आंतरपिकांची लागवड ही एक फायदेशीर मानली जाते. सुरुवातीच्या काळात हळदीच्या रोपांना भरपूर जागा असते, त्यामुळे तूर, मूग, उडीद, मका, भुईमूग यासारखी आंतरपीके घेता येतात. यामुळे आपल्याला पर्यायी उत्पन्न मिळते आणि जमिनीत नत्राचे प्रमाणही टिकून राहते. शेतकरी मित्रांनो आंतरपीकांमुळे तण नियंत्रण सुद्धा चांगले होते आणि कीड-रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो. मात्र ही पीकं निवडताना ती हळद पिकाशी स्पर्धा करणार नाहीत आणि त्यावर कुठलाही कीडरोगाचा धोका निर्माण होणार नाही याची काळजी घ्यावी लागते. वेळेवर पाणी, खते आणि मशागत करत आंतरपीकांची निगा राखल्यास हळद पिकासोबत आंतर पिकाचे वेगळे उत्पादन मिळते.

Halad lagvad फवारणी :

शेतकरी मित्रांनो हळदीवर फवारणी करताना योग्य वेळी आणि योग्य औषधांचा वापर केल्यास कीड व रोगांचे नियंत्रण करता येते. हळद लागवडीनंतर साधारणतः 45 ते 60 दिवसांनी पहिली फवारणी करावी लागते, त्यानंतर 15-20 दिवसांच्या अंतराने फवारणी करत राहणे गरजेचे असते. कीड नियंत्रणासाठी इमिडाक्लोप्रिड 17.8% SL (0.3 मिली/लिटर पाणी), थायोमेथॉक्साम 25% WG (0.25 ग्रॅम/लिटर) किंवा क्लोथियानिडिन 50% WDG (0.2 ग्रॅम/लिटर) यासारखी कीटकनाशके प्रभावी ठरतात. तर, बुरशीजन्य रोग नियंत्रणासाठी मॅन्कोझेब 75% WP (2.5 ग्रॅम/लिटर) किंवा कार्बेन्डाझीम 50% WP (1 ग्रॅम/लिटर) यांचा वापर करता येतो. फवारणी करताना सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी सूर्यास्तानंतर करावी, जेणेकरून औषधांचे प्रभाव टिकून राहतात आणि पानांना होणारे नुकसान टाळता येते. तसेच, प्रत्येक फवारणीनंतर 2-3 दिवसांपर्यंत पाणी देणे टाळावे. यात अजून शेतकऱ्यांनी सल्ला घेऊन फवारणी करावी

Halad lagvad रोग नियंत्रण :

शेतकरी मित्रांनो हळद पिकावर काही प्रमुख रोग सतत आढळून येतात आणि योग्यवेळी नियंत्रण न केल्यास उत्पादनावर मोठा परिणाम होतो. यातील प्रमुख रोग म्हणजे कंद कुज (Rhizome Rot), पानावर डाग येणे (Leaf Spot), फुफ्फुसजन्य रोग (Leaf Blotch) हे होय. विशेषतः पावसाळ्यात जास्त आर्द्रता असल्यामुळे कंद कुज रोग जास्त प्रमाणात दिसून येतो. यासाठी लागवडीपूर्वीच बेणे कार्बेन्डाझीम (2 ग्रॅम/लिटर पाणी) मध्ये 30 मिनिटे भिजवून वाळवावे. तसेच पिकावर रोगाची लक्षणे दिसताच मॅन्कोझेब + मेटालॅक्सिल (2 ग्रॅम/लिटर पाणी) यांची फवारणी करावी. पानांवर डाग पडल्यास कार्बेन्डाझीम किंवा क्लोरोथॅलोनील यासारख्या कीटकनाशकांची फवारणी 10-15 दिवसांच्या अंतराने करावी. त्याचबरोबर शेतातील निचरा व्यवस्थापन चांगला ठेवणे आणि रोगट झाडे वेळीच काढून टाकणे हेदेखील रोग नियंत्रणासाठी उपयुक्त ठरते.

Halad lagvad कीड व रोग व्यवस्थापन:

रोग / कीड	लक्षणे	नियंत्रण उपाय
मुळे कुजणे	मुळे सडतात	Carbendazim फवारणी (2 ग्रॅम/लिटर)
पानावरील ठिपके	तपकिरी डाग	Mancozeb फवारणी (2.5 ग्रॅम/लिटर)
पांढरी माशी	पाने पिवळी पडतात	Neem oil (50 ml/10 लिटर) किंवा Dimethoate (2 ml/लिटर)
गांडूळ, अळी	मुळे खातात	Chlorpyrifos (2.5 ml/लिटर पाणी)

टीप: फवारणी करताना सुरक्षेची काळजी घ्यावी आणि शिफारस केलेल्या मात्रेनुसार औषधे वापरावीत.

काढणी :

शेतकरी मित्रांनो Halad lagvad हळदीची काढणी ही एक महत्त्वाची आणि मेहनतीचे प्रक्रिया आहे, जी पीक पूर्णपणे परिपक्व झाल्यावर म्हणजेच लागवडीनंतर साधारणतः ७ ते ९ महिन्यांनी केली जाते. पानं हळूहळू सुकायला लागली की काढणीस सुरुवात करता येते. काढणीसाठी हळदीचे झाड मुळासकट हलक्या हाताने उखडावे लागते किंवा झाडाला तिथेच सुकू द्याय. ट्रॅक्टर ने हळद काढणी यंत्राने काढून घ्यावी. काढणी करताना कंदांना इजा होणार नाही याची विशेष काळजी घ्यावी लागते, कारण जखमी कंद साठवणीसाठी योग्य राहत नाहीत. काढणी झाल्यावर कंदांवरची माती स्वच्छ धुवून काढली जाते आणि नंतर सुमारे ३० ते ४५ मिनिटं उकळून ते सुकवले जातात.

हळद शिजवणे वाळविणे व पॉलिश करणे:

शेतकरी मित्रांनो Halad lagvad हळद शिजवणे, वाळवणे आणि पॉलिश करणे हे प्रक्रिया टप्पे हळदीच्या गुणवत्तेसाठी फार महत्त्वाचे आहेत. हळद काढणी झाल्यावर लगेचच शिजवण्याची प्रक्रिया करावी लागते. यासाठी लोखंडी बोईलर मध्ये पाणी गरम करून त्यात हळदीचे कंद 30 ते 45 मिनिटे उकळले जातात. शिजवताना हळदीला विशेष सुगंध येतो आणि आतील कच्चेपणा निघून जातो. शिजवल्यानंतर हळद बाहेर काढून सावलीत किंवा उन्हात नीट सुकवावी लागते, जेणेकरून तिचे वजन कमी होऊन साठवणूक सोपी होते. पूर्ण सुकल्यानंतर हळदीला झाक आहे, म्हणून ती पॉलिश केली जाते, यासाठी हळद खास ड्रम किंवा मशीनमध्ये घासून तिच्या बाहेरील थर काढून टाकला जातो. पॉलिश झालेली हळद चमकदार आणि बाजारात विक्रीसाठी आकर्षक बनते. ही सगळी प्रक्रिया योग्य पद्धतीने केली तर हळदीची किंमत वाढते.

टीप: वरील संपूर्ण माहिती, उपाय हे सर्व आमचा अनुभव आम्ही इथे मांडतोय तरी आपण योग्य तो सल्ला घेऊन हे उपाय करावे.

माहिती कसी वाटली आम्हाला नक्की सांगा

• इतर शेतकऱ्यांपर्यंत माहिती शेअर करा
• कमेंटमध्ये तुमचे प्रश्न विचारा
• नवीन माहितींसाठी आमच्या फेसबुकवर Agro Marathi ला फॉलो करा

 वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs):